3. ЛЕКСИКА-ГРАММАТИКАЛЫК МАТЕРИАЛДАРДЫ ӨЗДӨШҮРҮҮ

 Кызматчы сөздөрдү кайталоо

Кызматчы сөздөр сүйлөмдөгү сөз менен сөздү, бир өңчөй мүчөлөрдү, татаал сүйлөмдүн тутумундагы жөнөкөй сүйлөмдөрдү байланыштырат.

 

Байламталар (союзы) жана – и; бирок –но; анткени –  поэтому; себеби – по причине; эгер, эгерде  – если; ошондуктан  – поэтому; же – или; менен – и;   да – и. Жандоочтор (послелоги) менен – с; үчүн – для, за, из-за; аркылуу – через; тууралуу, жөнүндө – о, об; сыяктуу, сымал – подобно, похож, похоже; сайын – каждый; боюнча, бою – по, весь; чейин, дейре – до; караганда – по сравнению, в сравнении, карай, карата – к, по направдению, в сторону; кийин, соң, ары – после; башка – кроме; мурун, мурда – раньше. Бөлүкчөлөр (частицы) гана, эле; эң – самый; өтө – слишком; абдан – очень; ушунчалык – настолько; аябай – очень; эбегейсиз; да – и; дагы – тоже; деле –и тоже, также; го, бейм, белем, имиш – можно, кажется, видимо, якобы, будто бы; эч – ни; эмес – не; жок – нет; такыр, таптакыр, түк – никогда, никак, совершенно, абсолютно не; ээ?, ыя?, ии? – не?, ну что?, а?; албетте – конечно; ооба – да; сөзсүз – безусловно.

      

а) Сүйлөмдөрдөгү көп чекиттин ордуна мааниси жагынан туура келген кызматчы сөздөрдү койгула.

1. Актан _____ошондуктананткенибироккийинбирокжанабоюнчажөнүндөменен Тилек комуз ийримине барышат.
2. Ал үй-бүлөсү _____ошондуктананткенибироккийинбирокжанабоюнчажөнүндөменен айтып берди.
3. Жибек эң кичүүсү _____ошондуктананткенибироккийинбирокжанабоюнчажөнүндөменен абдан эрке.
4. Султан _____ошондуктананткенибироккийинбирокжанабоюнчажөнүндөменен Тилектин машыктыруучусу – Болот агай. кийин
5. Ал абдан эрке, _____ошондуктананткенибироккийинбирокжанабоюнчажөнүндөменен зээндүү кыз.
6. Айгерим кесиби _____ошондуктананткенибироккийинбирокжанабоюнчажөнүндөменен мугалим, _____ошондуктананткенибироккийинбирокжанабоюнчажөнүндөменен иштебейт. жана
7. Айгерим иштебейт, _____ошондуктананткенибироккийинбирокжанабоюнчажөнүндөменен баласы кичинекей.
8. Тилек сабактан _____ошондуктананткенибироккийинбирокжанабоюнчажөнүндөменен машыгууга барат.

Колдонулуучу сөздөр: ошондуктан, анткени, бирок, кийин, бирок, жана, боюнча, жөнүндө, менен

б) Сөз айкаштарынын котормосун тапкыла

в) Төмөнкү сүйлөмдөрдү кызматчы сөздөр менен толуктагыла

1. Актандын жеңеси жок, ... байкеси үйлөнө элек.

2. Актандын чоң атасы бар , ... ал айылда жашайт.

3. Айгеримдин эже - жездеси бар ... алар Бишкекте турушат.

4. Актандын быйыл мүчөл жашы, ... аны куттуктаганы туугандары келишет.

5. Актан менен Тилек бир класста окушат, ... Тилек Султан экөө машыгууга чогуу барышат.

г) Көп чекиттин ордуна тиешелүү бөлүкчөлөрдү койгула

1. Султан машыгуудан _____дагыэчокшойттакырда кечикпейт.
2. Актандын байкеси конокко келбейт _____дагыэчокшойттакырда .
3. Жибек _____дагыэчокшойттакырда эжесин сагынды.
4. Тилек _____дагыэчокшойттакырда машыгууга барат.
5. Актандын чоң атасы неберелеринин туулган күнүн _____дагыэчокшойттакырда унутпайт.

Колдонулуучу сөздөр: дагы, эч, окшойт, такыр, да

д) Көп чекиттин ордуна жандоочторду койгула

1. Актан үй-бүлөсү _____карайсайынтууралуукарагандакийин Тилекке айтып берди
2. Тилектин үй-бүлөсүнө _____карайсайынтууралуукарагандакийин Актандын үй-бүлөсү чоң.
3. Тилек машыгуудан _____карайсайынтууралуукарагандакийин ийримге барат.
4. Алар күн _____карайсайынтууралуукарагандакийин машыгууга чогуу барышат.
5. Актан, Тилек мектепке _____карайсайынтууралуукарагандакийин шашып жөнөштү.

Колдонулуучу сөздөр: карай, сайын, тууралуу, караганда, кийин