3. ЛЕКСИКА-ГРАММАТИКАЛЫК МАТЕРИАЛДАРДЫ ӨЗДӨШҮРҮҮ

 Кызматчы сөздөрдү кайталоо

Кызматчы сөздөр сүйлөмдөгү сөз менен сөздү, бир өңчөй мүчөлөрдү, татаал сүйлөмдүн тутумундагы жөнөкөй сүйлөмдөрдү байланыштырат.

 

Байламталар (союзы) жана – и; бирок –но; анткени –  поэтому; себеби – по причине; эгер, эгерде  – если; ошондуктан  – поэтому; же – или; менен – и;   да – и. Жандоочтор (послелоги) менен – с; үчүн – для, за, из-за; аркылуу – через; тууралуу, жөнүндө – о, об; сыяктуу, сымал – подобно, похож, похоже; сайын – каждый; боюнча, бою – по, весь; чейин, дейре – до; караганда – по сравнению, в сравнении, карай, карата – к, по направдению, в сторону; кийин, соң, ары – после; башка – кроме; мурун, мурда – раньше. Бөлүкчөлөр (частицы) гана, эле; эң – самый; өтө – слишком; абдан – очень; ушунчалык – настолько; аябай – очень; эбегейсиз; да – и; дагы – тоже; деле –и тоже, также; го, бейм, белем, имиш – можно, кажется, видимо, якобы, будто бы; эч – ни; эмес – не; жок – нет; такыр, таптакыр, түк – никогда, никак, совершенно, абсолютно не; ээ?, ыя?, ии? – не?, ну что?, а?; албетте – конечно; ооба – да; сөзсүз – безусловно.

      

а) Сүйлөмдөрдөгү көп чекиттин ордуна мааниси жагынан туура келген кызматчы сөздөрдү койгула.

1. Актан _____бирокошондуктанжанабоюнчажөнүндөбирокмененанткеникийин Тилек комуз ийримине барышат.
2. Ал үй-бүлөсү _____бирокошондуктанжанабоюнчажөнүндөбирокмененанткеникийин айтып берди.
3. Жибек эң кичүүсү _____бирокошондуктанжанабоюнчажөнүндөбирокмененанткеникийин абдан эрке.
4. Султан _____бирокошондуктанжанабоюнчажөнүндөбирокмененанткеникийин Тилектин машыктыруучусу – Болот агай. кийин
5. Ал абдан эрке, _____бирокошондуктанжанабоюнчажөнүндөбирокмененанткеникийин зээндүү кыз.
6. Айгерим кесиби _____бирокошондуктанжанабоюнчажөнүндөбирокмененанткеникийин мугалим, _____бирокошондуктанжанабоюнчажөнүндөбирокмененанткеникийин иштебейт. жана
7. Айгерим иштебейт, _____бирокошондуктанжанабоюнчажөнүндөбирокмененанткеникийин баласы кичинекей.
8. Тилек сабактан _____бирокошондуктанжанабоюнчажөнүндөбирокмененанткеникийин машыгууга барат.

Колдонулуучу сөздөр: бирок, ошондуктан, жана, боюнча, жөнүндө, бирок, менен, анткени, кийин

б) Сөз айкаштарынын котормосун тапкыла

в) Төмөнкү сүйлөмдөрдү кызматчы сөздөр менен толуктагыла

1. Актандын жеңеси жок, ... байкеси үйлөнө элек.

2. Актандын чоң атасы бар , ... ал айылда жашайт.

3. Айгеримдин эже - жездеси бар ... алар Бишкекте турушат.

4. Актандын быйыл мүчөл жашы, ... аны куттуктаганы туугандары келишет.

5. Актан менен Тилек бир класста окушат, ... Тилек Султан экөө машыгууга чогуу барышат.

г) Көп чекиттин ордуна тиешелүү бөлүкчөлөрдү койгула

1. Султан машыгуудан _____эчокшойттакырдагыда кечикпейт.
2. Актандын байкеси конокко келбейт _____эчокшойттакырдагыда .
3. Жибек _____эчокшойттакырдагыда эжесин сагынды.
4. Тилек _____эчокшойттакырдагыда машыгууга барат.
5. Актандын чоң атасы неберелеринин туулган күнүн _____эчокшойттакырдагыда унутпайт.

Колдонулуучу сөздөр: эч, окшойт, такыр, дагы, да

д) Көп чекиттин ордуна жандоочторду койгула

1. Актан үй-бүлөсү _____карагандасайынкарайтууралуукийин Тилекке айтып берди
2. Тилектин үй-бүлөсүнө _____карагандасайынкарайтууралуукийин Актандын үй-бүлөсү чоң.
3. Тилек машыгуудан _____карагандасайынкарайтууралуукийин ийримге барат.
4. Алар күн _____карагандасайынкарайтууралуукийин машыгууга чогуу барышат.
5. Актан, Тилек мектепке _____карагандасайынкарайтууралуукийин шашып жөнөштү.

Колдонулуучу сөздөр: караганда, сайын, карай, тууралуу, кийин